Liderlik, yönetim ve yönetim sorumluluğuyla ilgili ayet ve hadislerde işaret edilen ilke ve esasları maddeler şeklinde özetlersek;
1. Her insan kendisine bahşedilen dünya nimetlerinin Allah(c.c)'ın emir ve yasaklarına uygun olarak tasarrufu ve idaresinden sorumlu birer lider ve yöneticidir. Hadisi Şerifte "Her biriniz birer çobansınız ve yönetiminizde bulunanlardan sorumlusunuz..." buyurulmuştur.
2. Yönetim sosyal hayatın düzeni için gerekli ve hayati bir ihtiyaçtır. Zuhruf-32' nci ayette Cenabı Allah(c.c) kullarını birbirlerine iş gördürebilmeleri için birbirlerinden derecelerle üstün kıldığını bildirmektedir. Kanaatimizce bu ayette yönetim için gerekli olan hiyerarşik yapıya işaret edilmektedir. Hadisi Şerif'te ise, üç kişiye ulaştıktan itibaren her topluluk tarafından mutlaka aralarından bir lider ve yönetici seçilmesi buyurulmuştur.
3. Lider ve yönetici olacak kişi hem bilgili ve hem de bedensel olarak güçlü olmalıdır. "Biz daha zenginiz" diyerek Talut'un hükümdarlığa layık görmeyenlere cevaben Bakara 247'nci ayette "...Şüphesiz Allah, onu sizin üzerinize (hükümdar) seçti, onun bilgisini ve gücünü artırdı...” buyurularak yönetici olmak için en önemli kriterlerin bilgi ve güç olduğu vurgulanmıştır.
4. Göreve istekli ve talip olan veya hırsla bir şekilde görev ve makamı elde etmeye çalışanlar değil; Halkın istişaresi neticesinde aralarından göreve layık görüp seçtikleri kişiler lider ve yönetici olmalıdır. Bir makâma talip olmadığı hâlde o makama getirilen ve samimiyetle gayret gösteren kimselere Cenabı Allah(c.c.) yardım eder; Hadisi Şerifte " Eğer senin talebin üzerine sana emirlik verilirse, istediğin şeyin sorumluluğu sana yüklenir. Eğer sen tâlibi olmadan sana emirlik verilirse, o işte yardım görürsün.” buyurulmuştur.
5. Yöneticiler sırf kendi görüş ve düşünceleri ile değil bütün işlerini danışarak, istişare ederek yürütmelidirler. Ve insanlar arasında keyfi olarak değil, ayrım yapmadan adaletle hükmetmelidirler. Şura-38 nci ayette iman edenlerin işlerini istişare ederek yürütmeleri gerektiği vurgulanmış, Sad-26 nci ayette ise lider ve yöneticilerin İnsanlar arasında keyfi davranmadan adaletle hükmetmeleri emredilmiştir.
6. Yöneticiler memur istihdamında daima liyakat esasını gözetip, görevleri ehline vermelidirler. Nisa-58 nci ayette "Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor..." buyurulmuştur.
7. Liderlik ve yöneticilik çok büyük bir sorumluluktur. Hadisi Şerif'te kıyamet günü Allah(c.c)'ın en sevmediği ve meclisinden uzak tutacağı kişilerin adaletle hükmetmeyen zalim hükümdarlar olduğu bildirilmiştir. Bu nedenle müminler bu sorumluluğun farkında olduklarından kendilerine görev verilmediği sürece bu görevlerden mümkün oldukça uzak durmayı tercih ederler. Eğer bir gün kendilerine görev vaki olacak olursa da yönetecekleri kişilerin Allah(c.c)’a karşı gelmekten sakınan takva sahibi müminler olması için dua ederler. Hadisi Şerifte “Siz memuriyet alma husûsunda pek istekli davranacaksınız. Hâlbuki (elde etmek için) çırpındığınız o vazîfe, kıyâmet gününde bir pişmanlık sebebi olacaktır.” buyurulmuştur.
8. İnsanlar mahşer günü önderleriyle birlikte hesaba çekileceğinden (isra-71) insan hayatta kimin peşinden, izinden gittiğine, kimlere uyduğuna çok dikkat etmelidir.
En Doğrusunu Allah(c.c) Bilir.
Bismillahirrahmanirrahim...
Bakara-247 "Peygamberleri onlara, “Allah, size Tâlût’u hükümdar olarak gönderdi” dedi. Onlar, “O bizim üzerimize nasıl hükümdar olabilir? Biz hükümdarlığa ondan daha lâyığız. Ona zenginlik de verilmemiştir” dediler. Peygamberleri şöyle dedi: “Şüphesiz Allah, onu sizin üzerinize (hükümdar) seçti, onun bilgisini ve gücünü artırdı.” Allah, mülkünü dilediğine verir. Allah, lütfu geniş olandır, hakkıyla bilendir."
Nisa-58 "Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphesiz ki Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir."
Enam-165 "Sizi yeryüzünün halifeleri yapan, size verdiği şeylerde, sizi denemek için, kiminizi kiminizden derecelerle üstün kılan O'dur. Şüphesiz Rabbin, cezası çabuk olandır ve O, bağışlayan, esirgeyendir."
İsra-71 "Her insan topluluğunu önderleri ile birlikte çağıracağımız o günde kimlerin amel defteri sağından verilirse, onlar, en küçük bir haksızlığa uğramamış olarak amel defterlerini okuyacaklar."
Furkan-74 "Onlar, “Ey Rabbimiz! Eşlerimizi ve çocuklarımızı bize göz aydınlığı kıl ve bizi Allah’a karşı gelmekten sakınanlara önder eyle” diyenlerdir."
Sad-26 "Ey Davud! Biz seni yeryüzünde hükümdar yaptık. İnsanlar arasında adaletle hükmet, keyfine uyma, sonra bu seni Allah'ın yolundan saptırır. Allah'ın yolundan sapanlara, hesap gününü unuttuklarından dolayı çetin azab vardır."
Şura-38 "Onlar öyle kimselerdir ki Rab’lerinin çağrısına kulak verip, namazı hakkıyla ifa ederler. İşlerini istişare ile yürütürler, kendilerine nasib ettiğimiz imkânlardan hayırlı işlerde sarf ederler."
Zuhruf-32 "Rabbinin rahmetini onlar mı taksim edip paylaştırıyorlar? Dünya hayatında onların geçimliklerini aralarında Biz taksim ettik; birbirlerine iş gördürmeleri için kimini kimine derecelerle üstün kıldık; Rabbinin rahmeti, onların biriktirdikleri şeylerden daha iyidir."
Şüphesiz Allah(c.c) Doğruyu Söyledi.
Peygamber Efendimiz(s.a.v) buyuruyorlar ki;
Ashâb’dan Ebû Zer radıyallâhu anh, birgün Peygamber Efendimiz’e: "Yâ Rasûlallâh! Beni vâli tâyin eder misin?” demiş, Allâh Rasûlü sallâllâhu aleyhi ve sellem ise şöyle karşılık vermiştir:
"Ey Ebû Zer! Sen zayıf bir adamsın. İstediğin vazîfe ise büyük bir emânettir. Bu emâneti ehil olarak alan ve üzerine düşeni yapanlar müstesnâ, aslında bu vazîfe kıyâmet gününde bir rezillik ve pişmanlıktır." (Müslim, İmâre, 16)
“Vallâhi biz, tâlip olanı veya vazîfe hırsı bulunanı yönetici yapmıyoruz!” (Buhârî, Ahkâm, 7; Müslim, İmâre, 15)
Ey Abdurrahmân! Emîrliğe tâlip olma! Eğer senin talebin üzerine sana emîrlik verilirse, istediğin şeyin sorumluluğu sana yüklenir. Eğer sen tâlibi olmadan sana emîrlik verilirse, o işte yardım görürsün.” (Buhârî, Eymân, 1; Müslim, İmâret, 19)
“Siz memuriyet alma husûsunda pek istekli davranacaksınız. Hâlbuki (elde etmek için) çırpındığınız o vazîfe, kıyâmet gününde bir pişmanlık sebebi olacaktır.” (Buhârî, Ahkâm 7. Ayrıca bk. Nesâî, Bey’at 39, Kudât 5)
"Kıyamet günü, insanların Allah'a en sevgilisi ve meclis bakımından en yakını adil imam (devlet reisi), Allah'ın en sevmediği ve meclis bakımından en uzağı zalim imamdır." (Tirmizî, Ahkâm, 4)
"Her biriniz birer çobansınız ve yönetiminizde bulunanlardan sorumlusunuz. İmam (devlet reisi) çobandır ve yönettiği kimselerden sorumludur. Erkek evinin çobanıdır ve eli altındakilerden sorumludur. Kadın, kocasının evinin çobanı (muhafızı)dır ve ondan sorumludur. Hizmetçi, efendisine ait malın çobanıdır ve ondan sorumludur. " (Buhârî, Cuma, 44; Ahmed b. Hanbel, II, 108)
"Üç kişi olduğunuzda içinizden birini imam seçin." (Münâvî, Feyzu’l-Kadîr, I, 431 (Müslim, Nesâî, Ahmed).
"Danışan kazanır, danışmayan kaybeder." (Heysemî, Mecmaü’z-Zevâid, II, 280.)
Hz Ebubekir (r.a)'ın hilafete seçildiği gün yaptığı İslam'da liderlik yönetim ve sorumluluk anlayışını özetleyen tarihi konuşma:
"Ey insanlar! Ben sizin en hayırlınız olmadığım halde başınıza geçmiş bulunuyorum. Eğer iyilik yaparsam bana yardımcı olunuz, kötülük yaparsam beni doğrultunuz. Doğruluk emanettir, yalan ihanettir. İçinizdeki en zayıfınız, hakkını alana kadar yanımda en güçlünüz olacaktır. Cihadı terk eden millet zelil olur. Toplumda fuhşun yaygınlaşması, toplumsal belaların gelmesine sebeptir. Allah’a ve peygamberine bağlı kaldığım sürece bana itaat ediniz, aksi durumda bana itaat etmeniz gerekmez." (İmadüddin Halil, İslam’da Liderlik, s, 25.)
Hz.Ömer (r.a.)’ın halife seçildikten sonra, minbere çıkarak yaptığı tarihi konuşma:
“Cenâb-ı Hak, beni işlerinize vekil tayin etti. Size faydalı olacağımı ümit ederim. Yüce Allah’tan da bana yardımcı olmasını, sizin haklarınızı korumak hususunda bana ilhamda bulunmasını niyaz ediyorum. Çünkü ben zayıf bir kulum. Bana ancak Allah’ın yardımı kuvvet verir. Halifelik vazifesini üzerime almış olmam, inşallah ahlakımdan hiçbir şeyi değiştirmeyecektir.
“Büyüklük Cenâb-ı Hakk’a mahsustur. Kulların büyüklenmeye hakları yoktur. Hiçbiriniz, ‘Ömer halife olunca değişti.’ demesin! Ben hakkı kendi nefsimden önce düşünürüm. Onu daima başa alırım. Yaptığım işleri de size açıklarım. İçinizden haksızlığa uğrayan ve kendisine zulmedilen olursa bana haber versin. Çünkü ben de sizin gibi bir insanım. Siz söylemezseniz ben bilemem.”
Hz. Ömer bunları söyledikten sonra Allah’a şöyle dua etti: “Allah’ım, ben sert ve şiddetli biriyim, bana yumuşaklık ihsan eyle. Ben güçsüzüm, bana kuvvet ver. Ey Rabb’im, idaresini üzerime aldığım bu ümmeti doğru yola irşat için bana güç ve kuvvet ver.” (Hilye, 1: 54.)
OKU
.png)
İyiliği Emretmek Kötülükten Sakındırmak Allah(c.c)'ın Emridir.
Bunlar ve daha birçok bunlara benzer durumlarla ilgili kendini ifade etmek malumunuz üzere zamanımızda gayet normal karşılanırken, bir mümin de bir kardeşini bir iyiliğe çağırmak veya bir kötülük konusunda uyarmak istediğinde ise ne ilginçtir ki, bazıları bu duruma hiddetlenip "inancını kendine sakla! din Allah(c.c)'la kul arasındadır. Gösteriş riya yapma!..." ve buna benzer işlerine gelen uydurma gerekçelerle kötü birşey yapmış algısı uyandırıp mümin kardeşimizi susturmaya çalışırlar.
Oysa Cenab-ı Allah(c.c) konuyla ilgili bakın ne buyuruyor:
Bismillahirrahmanirrahim.
Bakara-143 "Böylece sizi insanlara şahit ve örnek olmanız için tam ortada bulunan bir ümmet kıldık..."
Ali İmran-104 "Sizden, hayra çağıran, iyiliği emreden ve kötülükten men eden bir topluluk bulunsun. İşte kurtuluşa erenler onlardır."
Ali İmran-110 "Siz, insanlar için çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz. İyiliği emreder, kötülükten men eder ve Allah’a iman edersiniz..."
Ali İmran-114 "Onlar, Allah'a ve ahiret gününe inanırlar; iyiliği emreder, kötülükten menederler; hayırlı işlere koşuşurlar. İşte bunlar iyi insanlardandır."
Araf (163-165) "Onlara, deniz kıyısındaki kasabanın durumunu sor. Cumartesi yasaklarına tecavüz ediyorlardı. Cumartesileri balıklar sürüyle geliyor, başka günler gelmiyorlardı. Biz onları, yoldan çıkmaları sebebiyle böylece deniyorduk.Hani onlardan bir topluluk demişti ki: 'Siz, Allah’ın helâk edeceği veya şiddetli bir azaba uğratacağı bir kavme ne diye (boş yere) öğüt veriyorsunuz?' Onlar da, 'Rabbinize bir mazeret beyan etmek için, bir de belki Allah’a karşı gelmekten sakınırlar diye (öğüt veriyoruz)' demişlerdi. Artık ne zaman ki (onlar) kendilerine yapılan nasîhatleri unuttular, (biz de)kötülükten yasaklayanları kurtardık; zulmedenleri de isyân etmekte olduklarından dolayı şiddetli bir azâb ile yakaladık!"
Enfal-25 "Bir de öyle bir fitneden sakının ki o, içinizden sadece zulmedenlere erişmekle kalmaz (umuma sirayet ve hepsini perişan eder). Biliniz ki, Allah'ın azabı şiddetlidir."
Tevbe-71 "Mü’min erkekler ve mü’min kadınlar birbirlerinin dostlarıdır. İyiliği emreder, kötülükten alıkoyarlar. Namazı dosdoğru kılar, zekâtı verirler. Allah’a ve Resûlüne itaat ederler. İşte bunlara Allah merhamet edecektir. Şüphesiz Allah mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir."
Taha-132 "Ailene namazı emret ve kendin de ona devam et. Senden rızık istemiyoruz. Sana da biz rızık veriyoruz. Güzel sonuç, Allah’a karşı gelmekten sakınmanındır."
Hac-41 "Onlar (o müminler) ki, eğer kendilerine yeryüzünde iktidar verirsek namazı kılar, zekâtı verirler, iyiliği emreder ve kötülükten nehyederler. İşlerin sonu Allah'a varır.
Lokman-17 "Yavrum! Namazı dosdoğru kıl. İyiliği emret. Kötülükten alıkoy. Başına gelen musibetlere karşı sabırlı ol. Çünkü bunlar kesin olarak emredilmiş işlerdendir."
Şüphesiz Allah(c.c) Doğruyu Söyledi.
Araf (163-165) Tefsiri:
Şeytanın En Tehlikeli Tuzağı Emaniyyedir
Bakara (78-79) "Onların bir kısmı da ümmîdir. Kitap nedir bilmezler. Bütün bildikleri, kendilerine anlatılan birtakım kuruntu ve uydurmalardır. Onlar sadece bir zan içindedirler. Artık vay o kimselerin hâline ki, kitâbı elleriyle yazarlar da, sonra onu az bir fiyata satabilmek için: 'Bu, Allah tarafındandır!' derler. İşte ellerinin yazdıkları yüzünden onların vay hâline! Kazanmakta olduklarından dolayı da vay onlara!
Nisa-(118-119) Allah, o şeytana lânet etti ve o da, “Andolsun ki senin kullarından elbette belirli bir pay alacağım” dedi. Onları mutlaka saptıracağım. Onları boş kuruntularla oyalayacağım. Onlara emredeceğim, benim emrimle hayvanların kulaklarını yaracaklar. Onlara emredeceğim, Allah'ın yaratışını değiştirecekler. ” Kim Allah'ı bırakır da şeytanı dost edinirse, şüphesiz ki o apaçık bir ziyana uğramıştır."
En'am-116 "Eğer yeryüzündekilerin çoğunluğuna uyarsan seni Allah yolundan saptırırlar. Çünkü onlar sadece «zann»a uyarlar ve saçmalarlar."
Lokman(6-7) "İnsanlardan öylesi vardır ki, bilgisizce Allah yolundan saptırmak ve o yolu eğlenceye almak için, eğlencelik asılsız ve faydasız sözleri satın alır. İşte onlar için aşağılayıcı bir azap vardır. Ona âyetlerimiz okunduğu zaman; onları hiç işitmemiş gibi, kulağında bir ağırlık var da büyüklenerek arkasını döner. Ona, elem dolu bir azabı müjdele."
Necm-28 "Hâlbuki onların bu hususta hiçbir bilgileri yoktur. Onlar sadece zanna uyuyorlar. Şüphesiz zan, hakikat namına hiçbir şey ifade etmez."
Şüphesiz Allah (c.c) Doğruyu Söyledi.
Peygamber Efendimiz(s.a.v) buyuruyorlar ki;
"Kolaylaştırınız, güçleştirmeyiniz, müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz." (Buhârî, İ lm, 12; Müslim, Cihâd, 6.)
"Allah'ım, bana öğrettiklerinle beni faydalandır; bana fayda sağlayacak ilim öğret, ilmimi artır." (Tirmizî, Daavât, 128);
"Faydasız ilimden Allah'a sığınırım." (Tirmizî, Daavât, 68)
En anlaşılır ve en basit olan konuları bile aşırı teferruata boğup, çoğu zanna dayalı kanaat ve yorumlar içeren kalın kitaplara dönüştürmenin adeta moda olduğu bir çağda yaşıyoruz. Bu nedenle biz de bu konuyla ilgili olduğunu düşündüğümüz Kuran'da geçen emaniyye kavramına dikkatinizi çekmek istiyoruz. Zan, kuruntu... anlamlarına gelen emaniyye, Kuranı kerim, hadis ve sünnet dışında olan tahminlere, şahsi düşüncelere ve zanlara dayalı el yazması kitaplara ve benzeri yayınlara işaret etmekte ve bizim kanaatimizce bununla faydasız ilim kast edilmektedir.
Bir mucize olarak ister cahil, ister alim olsun her bilgi ve kültür düzeyindeki insanın idrak seviyesine hitap edebilen ve anlaşılır olan Kur'an-ı Kerim ve onu açıklayan hadis ve sünnet Peygamber Efendimiz(s.a.v) döneminde ve sonrasında sahabe için yeterliyken, günümüzde Kur'an ve Sünnetin dışında kütüphaneler dolusu ciltlerce neşriyat oluşmuş, buna televizyon, radyo, internet, gazete, dergi ve benzeri yazılı ve görsel medya da dahil olmuştur. Bu bilgi kargaşasının sonucunda ise, her kulun bizzat öğrenmek ve yerine getirmekle sorumlu olduğu ve kaynağı sadece Kur'an ve Sünnet olan dinimizle ilgili en temel bilgiler maalesef sözde alim ve hocaların tekeline bırakılmıştır.
Sonuç olarak; eğer dinimizin tüm vecibelerini, emir ve yasaklarını bilen kişilere din alimi deniyorsa o zaman biz de her Müslüman aynı zamanda birer alimdir deriz; Çünkü bunları bilmek zaten akil baliğ yani mükellef olan her kulun olmazsa olmazı, en temel, en yegane vazifesidir. Yok her Müslümanın alim olması mümkün değil, çünkü alimler Kur'an ve Sünnetin dışında ciltlerce kitap dolusu daha fazla, daha farklı şeyler biliyorlar deniyorsa bu defa biz de deriz ki; o fazladan bildikleri şeylerin dinimizle hiç bir alakası yoktur. Bunlar faydasız, batıl yani gereksiz ilimdir.
Rabbim bizleri oyalayarak yolundan alıkoyacak, aklımızı bulandıracak, ibadetlerimizde bizleri evhamlara, vesveseye...sürükleyecek emaniyyeden, faydasız ilimlerden muhafaza eylesin.(Amin)
En Doğrusunu Allah(c.c) Bilir.
OKU